‘Goed leven gaat om in verbinding zijn’
WILFRED HERMANS – Wat betekent het anno 2022 voor jonge mensen om in God te geloven? Hoe richt je daar je leven op in? Anders gezegd: wat is voor jongvolwassenen van nu het goede, gezonde leven? Henk-Jan van Maanen is medeoprichter van MOVE community, een platform voor én door jongeren tussen de 18 en 30 jaar. Hij heeft over deze vragen nagedacht. Voor het eerst sinds lange tijd hebben jongvolwassenen de wind niet meer automatisch mee, ziet hij. Tegelijk: diamanten ontstaan onder druk. ‘We hebben nieuwe, sterke structuren nodig om het sámen te doen.’
Jonge mensen van nu zijn op zoek naar een prettig, comfortabel en veilig leven. Wat dat betreft verschillen ze niet van jongeren uit eerdere generaties. In deze levensfase bouwen ze hun leven op, schetst Henk-Jan. ‘In hun jonge jaren zijn ze gevormd, en nu is het tijd om grote keuzes te maken: waar wil ik wonen, wil ik trouwen, kinderen krijgen, blijf ik geloven, naar de kerk gaan? Het is dus ook een onzekere tijd; nog niet alle piketpaaltjes zijn geslagen.’
Onder druk
Bij de huidige generatie jonge mensen is dit pas de bovenste laag, zegt Henk-Jan. Als je de ui verder afpelt, vind je in veel gevallen een stuk gebrokenheid, onzekerheid en twijfel. ‘Veel jongeren worstelen met hun mentale gezondheid en bezoeken een psycholoog. Hun kernvraag is: mag ik zijn wie ik ben? Van de kerk, maar ook van de maatschappij die mijn geloofsovertuiging misschien achterhaald vindt? Daarnaast zie ik dat jonge mensen bezorgd zijn over het klimaat en zich afvragen: wat moet ík daarmee? Kortom: jongvolwassenen staan onder druk. Mentaal, maar ze voelen ook de druk van de klimaat- en woningcrisis. Het gevoel is: onze toekomst wordt bedreigd. Tegelijk is het niet enkel kommer en kwel; jongeren zijn veerkrachtig gebleken, ze gaan gewoon door.’
‘Veel jongeren worstelen met hun mentale gezondheid.’
– Henk-Jan van Maanen
Opgroeien in een leugen
In de huidige tijd gaat een leugen rond, zegt Henk-Jan. Die leugen luidt: alles draait om jou, jij bent het verhaal. ‘Dus ook: jij bent verantwoordelijk voor je eigen geluk. Door die leugen is het gemeenschappelijke ook nog eens afgebrokkeld, jíj moet shinen. Daar plukken jongvolwassenen nu, onder druk van verschillende crises, de zure vruchten van.’
Hoe zij gezond op deze leugen kunnen reageren, blijft een zoektocht. ‘De één reageert activistisch, de ander juist passief. Wat ze nodig hebben, is dat de sociale cohesie weer terugkomt. Dat er een plek is waar ze hun vragen kunnen stellen en zich geaccepteerd weten.’
Henk-Jan wordt weleens boos van de leugen dat alles om het individu draait. ‘Er moet een antwoord op komen, maar de structuren zijn er niet meer om dat antwoord te formuleren. Veel jonge mensen verlaten de kerk – corona heeft daar ook aan bijgedragen – en zijn niet meer politiek actief.’ Daar moeten we samen snoeihard aan werken. Gelukkig is voor genoeg jongeren de kerk nog steeds zo’n plek, of vinden ze die tijdens een retraite of pelgrimage. Ook de populariteit van woongroepen laat zien dat jonge mensen nog steeds op zoek zijn naar gemeenschappelijkheid. MOVE community wil uiteraard zo’n plek zijn.’
In verbinding zijn
Goed leven gaat om in verbinding zijn, zegt Henk-Jan. ‘Uit onderzoeken weten we dat sterke relaties hét ingrediënt zijn voor een goed, gelukkig leven. Dat laat de Bijbel ook zien: als je verbinding met God, je naaste en de schepping goed is, is dat uiteindelijk de weg naar het goede leven. Jonge mensen zijn deze verbindingen nog aan het leggen, maar dat proces staat onder druk.’ Waardoor? ‘Door sociale media die vooral om jou draaien; door de klimaatcrisis waar jongeren voor hun gevoel toch niks aan kunnen doen; doordat relaties om hen heen stuklopen, waardoor de drempel om een vaste relatie aan te gaan steeds hoger wordt.’
‘Sterke relaties zijn het ingrediënt voor een goed, gelukkig leven.’
– Henk-Jan van Maanen
De vraag is dus of jongvolwassenen dat goede leven wel kúnnen leven op dit moment?
‘Ja. Het begint met: ben je in staat om van jezelf te houden en vandaaruit relaties aan te gaan met mensen om je heen? Ben je in staat je te verhouden tot de God Die van jou houdt? Sta je in verbinding met wie je ten diepste bent? Op de plek waar je jezelf mag zijn, te midden van een gemeenschap met mensen die je steunen en waar ook jijzelf van betekenis kunt zijn? Er zijn allerlei krachten die dit tegenwerken. Daarom moet je dit maatschappijbreed aanpakken. In verbinding staan is voor iedereen een worsteling. Voor de generatie jongeren van nu misschien des te meer, maar wél de weg naar het goede leven.’
Zin ervaren
Henk-Jan gelooft dat ieder mens zingeving ervaart als het lukt om in verbinding te leven. Net zoals het een zinvol gevoel geeft als je je inzet voor iets groots. ‘Of als je iets doet tegen de klimaat- of woningcrisis; als je eindelijk gaat praten over die mentale worsteling en daarmee andere jongeren inspireert. Als eenling is dit moeilijk. Daarom hebben we nieuwe, sterke structuren nodig om het sámen te doen.’
Zie je al mooie initiatieven op dit vlak?
‘Wat mij betreft nog te weinig en dat baart me wel zorgen, maar er gebeurt heus wel wat. Jonge mensen staan op. Dat biedt perspectief. Je hebt activisten die zich storten op het klimaatdebat. Of een samenwerkingsverband als Coalitie-Y dat de toenemende druk op jonge mensen op de agenda wil zetten en oplossingen voorstelt. En #PrikPositief, waarbij vijf jongerenbewegingen positiviteit onder jongeren willen verspreiden. Toch blijft het best versnipperd of eenmalig. We moeten daaraan blijven werken, ook als kerken. Oudere generaties kunnen in ieder geval het goede voorbeeld laten zien, moreel leiderschap tonen. Ik zie dat ook sommige jonge mensen dat al doen, zoals Tabitha van Krimpen en jeugdleider Godwin Arhin. Uiteindelijk mogen we hoopvolle mensen zijn.’
‘Door sociale media staan we verder van elkaar af’
– Dio (27)
Dio denkt dagelijks na over de vragen die Henk-Jan benoemd: wie ben ik, en mag ik zijn wie ik ben? ‘Ik weet dat ik ook in de Bijbel antwoorden kan vinden op deze vragen. Maar die liggen helaas vaak niet in lijn met mijn dagelijks leven.’
‘Het zou wenselijk zijn dat ik mijn ware identiteit uit Gods Woord haal en daar mijn dagelijks leven op baseer. Maar wat is mijn ware identiteit dan?’
Dio beaamt Henk-Jans punt dat sociale cohesie (verbondenheid binnen een groep, red.) zou helpen om je als jongere geaccepteerd te voelen. ‘Door sociale media staan we in het echte leven verder van elkaar af. Daardoor gaan we minder vaak relaties aan waarin we van elkaar kunnen leren – ook door moeilijkheden heen, want daar groei je van. Maar ik vraag me af of de kerk hier de ideale plek voor is. Ik merk juist dat het in kerken vaak ontzettend moeilijk is om zulke relaties aan te gaan, mede omdat het dagelijks leven al zo veel van ons vraagt. Initiatieven om samen sociale cohesie te creëren, zijn goed. Al moeten het geen op zichzelf staande projecten worden die misschien alleen maar meer sociale druk met zich meebrengen. Het lijkt me goed ons te blijven focussen op wat écht goed voor ons is: een leven dicht bij het Woord van God.’
‘Jongeren zoeken meer naar spiritualiteit’
– Yafit (26, getrouwd)
Yafit herkent veel van wat Henk-Jan aankaart. ‘Toen ik als 23-jarige wilde trouwen en een huisje kopen, was de huizenmarkt een slagveld. Uiteindelijk lukte het twee weken van tevoren om een huisje te huren; die stress is nog steeds niet uit mijn systeem.’
‘Ook herken ik de prestatiedruk. Ik ervaar regelmatig gevoelens van falen. Het gevoel dat ik niet hard genoeg mijn best heb gedaan, anders was ik inmiddels wel daar en daar. Extra lastig is dat het deels nog klopt ook; hard werken loont. Tegelijk ben ik niet bereid om hard te werken ten koste van mijn hoogste goed: mijn mentale gezondheid. Het voelt weleens als balanceren op het randje.’
In haar omgeving ziet Yafit dat jongeren juist meer naar spiritualiteit zoeken dan tien jaar terug. ‘Misschien verlaten ze de kerk, maar ze verlaten God niet. Ik merk het op mijn werk, in de tienergroep en bij mijn buren: er is steeds meer behoefte aan het ontmoeten van God buiten de religieuze kaders en regels. Er is zo veel loze inhoud die onze tijd en aandacht vraagt, zoals de oneindige stroom nietszeggende TikTok-filmpjes of perfecte Instagram- plaatjes. De onvrede die dit veroorzaakt, maakt dat jongeren meer dan ooit op zoek zijn naar de diepere betekenis van het leven, denk ik. Een community met christenen om je heen is dan een must, zodat je je aan elkaar kunt optrekken als dat nodig is.’
Tot slot noemt Yafit het eenzijdige schoolsysteem als knelpunt om het goede leven te leven. ‘Als gevolg van faalangst presteerde ik op de middelbare school matig. Dat ik nergens in uitblonk, gaf me het gevoel dat ik niets écht goed kon en dat ik er niet toe deed. Terwijl een van de belangrijkste levenslessen niet aan bod kwam: je verbinden aan je medemens! En laat hier nu juist mijn talent liggen! Ik heb al meer dan duizend mensen gezien in mijn werk als social worker. Ik zou willen dat ik dat aan mijn 16-jarige zelf had kunnen vertellen.’