Schepen van genade

Hoop en genezing voor de vergeten armen

REDMAR SMIT – Eén man, één droom en een rotsvast vertrouwen in God. Dat waren de ingrediënten voor het ontstaan van Mercy Ships. Een organisatie die in de loop der jaren impact heeft gehad op miljoenen levens. Jos Leijenhorst spreekt met bestuursvoorzitter Jan van den Bosch over die droom die andere mensen opnieuw laat dromen.

Het eerste begin van Mercy Ships gaat terug naar 1964, toen de oprichter Don Stephens een droom kreeg om een ziekenhuisschip te bouwen. Hoe is de organisatie uitgegroeid tot wat die nu is?
‘Daar gaat een verhaal aan vooraf. Don had inderdaad een droom om een ziekenhuisschip te kopen. Jaren later ontmoette ik hem bij de EO. Hij kwam naar me toe en zei: “Ik ben blij dat ik jou ontmoet. Ik heb nu 130.000 dollar nodig voor een schip.” In die periode was EO Metterdaad opgericht en dat bedrag kwam er. Vanaf dat moment ben ik betrokken geraakt bij Mercy Ships. Ik heb gezien waar zijn drive, zijn onverwoestbaar geloof in de gezondheidszorg, zijn naastenliefde en vertrouwen op God in kan uitmonden. Hij geloofde dat God er Zelf voor zou zorgen dat zijn droom uitkwam. Voor God is immers niets onmogelijk. Toen we aan de tekentafel zaten voor het nieuwe schip Global Mercy was er terughoudendheid. Zijn reactie: “Geloven jullie in een grote God?” Ik kon geen nee zeggen. We zagen dat God voorzag. Het zijn schepen van genade, en het is genade om erbij betrokken te zijn.’

Had Don ooit verwacht dat het zo groot zou worden?
‘Nee. We zijn door crisis heen gegaan. Er waren momenten dat het geld op was en dat zelfs onze grootste financierder zei: “Het kost nu te veel.” Toen kwam er ook echt een stop. Als bestuur klopten we bij de Rabobank aan voor een lening. Een lid van de Raad van Bestuur, Henk ten Cate, geloofde in onze missie. En zo kregen we – wat we nog altijd als een wonder ervaren – een lening die het mogelijk maakte de Africa Mercy af te bouwen.’

Je wijst steeds op het vertrouwen in God, dat nooit beschaamd werd. Maar jullie hebben er ook keihard voor gewerkt?
‘Ora et labora. In het geloof is het bidden en werken. De hemel geeft, wie vangt die heeft. Maar dan moet je wel met open armen staan. En ja, het is hard werken.’

Welke impact heeft Mercy Ships op de bevolking van de Afrikaanse landen die jullie aandoen?
‘We zijn letterlijk een schip van hoop. Als we in de haven aankomen, zijn wij echt hun laatste reddingsboei. Ze komen aan boord met hoop. Er zijn mensen die weten dat ze zullen sterven als ze niet geopereerd worden. We maken soms echt het verschil tussen leven en dood. Vaak zijn het voor ons eenvoudige behandelingen. Ik herinner me een meisje met een gespleten lip. Ze zou sterven omdat ze geen voedsel kon binnenhouden. De ingreep is redelijk simpel, maar heeft enorme impact op haar leven. Of mensen met staar, die al blind zijn geworden. Na een operatie kunnen ze weer zien en onderdeel worden van de maatschappij. Je helpt niet alleen de patiënt zelf, maar de impact werkt door op de omgeving. Momenteel werken we aan een fotoserie van voor en na de behandeling. We letten dan niet zozeer op de aandoening, maar op de gezichten. Mensen komen hier angstig en vermoeid binnen. Na de operatie hebben ze een blik in hun ogen van ontspanning en bevrijding. We vieren dat mensen genezen zijn en uit hun sociale isolement kunnen komen. Ze krijgen spreekwoordelijk weer een plek aan de tafel. Dat is fantastisch. Vaak komt er dan een explosie van vreugde. Iedereen staat mee te springen. Typisch Afrikaans. Mensen krijgen hun waardigheid weer terug. Er is een eindeloze stroom van mensen met leed die aan boord komt, maar met nieuwe hoop weer gaat. Inmiddels hebben we ruim 1 miljoen patiënten aan boord gehad.’

Duizenden mensen werkten al aan boord van een van de schepen. Wat drijft hen?
‘De liefde van Christus. Don zei al: “We werken volgens een tweeduizend jaar oud model van Jezus, Die zieken genas en er was voor de kwetsbaren. Veel patiënten zijn niet gelovig, maar merken aan onze medewerkers dat ze het doen vanuit die liefde. Jezus roept ons op onze naasten lief te hebben, en niet om onze christen-naasten lief te hebben. En dan maakt het voor ons niet uit of je moslim bent, niet gelooft of christen bent. We hopen dat ze God leren kennen door datgene wat wij uitstralen. Op deze manier bouwen wij aan Zijn koninkrijk. We zien bij het personeel daarvoor zo’n overgave. We moeten ze eerder remmen dan aanjagen. De nood is altijd groter dan we kunnen oplossen. Voor je gevoel is het nooit klaar. Aan de andere kant: elk mens is kostbaar. Al help je er maar één, ook die ene is onbetaalbaar en alles waard. Aan hem of haar brengen we hoop en genezing. We hopen dat dat geen halve hoop is. We brengen genezing voor vandaag en morgen, maar bidden ook voor eeuwige hoop. Dat ze God leren kennen. We zijn geen evangelisatiebeweging, maar we willen mensen wel bij God brengen. Als ze willen, bieden we ze via kerken ook nazorg.’

Een van jullie doelstellingen is toch ook om de gezondheidszorg naar een hoger niveau te tillen?
‘Dat klopt. In Afrika is er 1,4 arts op 100.000 mensen. In Nederland is dat vele malen meer en heb je voor iedere aandoening een arts. Ook de basis in Afrika is niet goed: oud materiaal, geen zuurstof voorhanden, geen schoon drinkwater en niet voldoende elektriciteit. De vraag is hoe we dat gaan veranderen. De afgelopen maanden werkten we aan een verklaring die de gezondheidszorg in Afrika moet verbeteren. Afrika moet zelf die stap zetten, maar we willen de landen op weg helpen. Zo leiden we bijvoorbeeld chirurgen en artsen op en faciliteren we waar we kunnen. We geven de hengel, maar leggen ook uit hoe je vis vangt.’

Wat kunnen wij andersom leren van de mensen in Afrika?
‘Vertrouwen. Op internet hebben wij vaak al gelezen wat we denken te mankeren. Wij vertellen de artsen wat ze moeten doen. In Afrika is er vertrouwen en overgave. We kunnen ook van hen leren om onze genezingen te vieren en ze niet als vanzelfsprekend te ervaren. Met aandacht leven. En dankbaarheid. In Nederland worden we al boos als we een paar weken op een afspraak moeten wachten. Sommigen wachten hier al tien jaar op zorg, en als wij ze niet kunnen helpen, gaat letterlijk de laatste strohalm aan hen voorbij.’

Wij zijn zorg als een recht gaan zien, maar het is een voorrecht
‘Ja, dat is een mooie. Ieder jaar overlijden er in Afrika 17 miljoen mensen aan ziektes die met goede zorg makkelijk te genezen zijn. Ik spreek geregeld mensen die door hun werk aan boord anders naar zorg zijn gaan kijken. Als anderen mopperen op de zorg, dan kunnen zij een ander verhaal vertellen.’