Peter Bolweg en dochter Nicole spraken open over de wensen van hun vrouw en moeder
REDMAR SMIT – Praten over ons levenseinde doen we niet zo graag. Toch is het mooi als we het wel doen. Goed afscheid van elkaar nemen, is namelijk niet vanzelfsprekend en moet je bewust doen. Door met elkaar in gesprek te gaan, kun je mooie herinneringen delen en wensen kenbaar maken. Dat is de ervaring die Peter (83) en Nicole Bolweg (54) hebben rondom het overlijden van hun vrouw en moeder. ‘Het heeft ons enorm geholpen bij de rouwverwerking.’
Peter trouwde jong met zijn Mieke. Ze was vanaf jonge leeftijd vaak ziek. Peter: ‘Toch waren we altijd positief en keken we naar wat we nog wel konden. We beseften dat we ons leven niet in eigen handen hebben en niet weten hoe oud we worden. Daar spraken we ook over. We hebben daarom heel bewust herinneringen gemaakt. Toen het afscheid eind vorig jaar uiteindelijk kwam, konden we beiden met dankbaarheid terugkijken op ons leven en – hoe moeilijk ook – elkaar loslaten.’
Openheid
Naast herinneringen maken, gingen Peter en Nicole ook het gesprek aan over de wensen rondom de laatste levensfase en het afscheid. Nicole: ‘Ik heb het er regelmatig met mijn moeder over gehad. Wat als het niet goed gaat, wat wil je dan? Hoe zie je je afscheid voor je? Welke wensen heb je? Daar konden we, samen met mijn vader, goed over praten. We hebben het in alle rust en openheid kunnen bespreken, mede dankzij de nuchtere houding van mijn ouders. Ook met mijn broers kon ik daar goed over praten.’ Afscheid Vorig jaar september werd Mieke zieker. Ze lag op de ic en Nicole belde haar familie om afscheid te nemen. Wonder boven wonder kwam ze er weer bovenop en kon ze zelfs naar een revalidatiecentrum. In december, vlak voor de terugkeer naar huis, ging het toch nog mis. ‘Ze kreeg corona’, vertelt Nicole, ‘en belandde weer in het ziekenhuis. Het ging snel slechter. De avond voor haar overlijden waren we als familie bij haar. Ze gaf aan dat ze niet meer kon en dat het goed was. De artsen wilden het nog één nacht proberen. De volgende ochtend hebben we afscheid genomen. Ze wilde absoluut geen euthanasie. De behandeling werd gestopt en palliatieve zorg gestart. ’s Middags overleed ze. Dat was intens, heftig, maar ook mooi. Nu is het echt af. Of zoals mijn moeder zelf nuchter zei: “Ik heb een mooi leven gehad, ik mág ook een keer gaan.” We hebben haar in liefde laten gaan.’ Peter: ‘Je moet niet tegen beter weten in iemand in leven proberen te houden. Ze is in alle rust gegaan, dan is het ook goed. We konden allebei accepteren dat het leven eindig is. Daar waren we open en eerlijk over. Dat geeft in zekere zin ook rust.’
’We hebben heel bewust herinneringen gemaakt.’
– Peter Bolweg
Wensen Met de wensen van Mieke in het achterhoofd ging het gezin de uitvaart regelen. Nicole: ‘Thuis hebben we met elkaar de wensen van mijn moeder met de begrafenisondernemer besproken. Omdat mijn moeder daar zo duidelijk over was en wij die ook allemaal wisten, ging dit snel en goed. Het gaf ons rust dat we het konden doen zoals mijn moeder het had gewild. Alles rondom de uitvaart ging een beetje langs mijn vader heen. Daarom was het extra fijn dat we van tevoren al het meeste hadden besproken. Mama wilde graag thuis opgebaard worden, zodat mijn vader, familie en vrienden rustig afscheid konden nemen. De dag na haar overlijden kwam ze gebalsemd thuis, zoals ze graag wilde. In alle rust heb ik haar aangekleed en haar rozenkrans in haar handen kunnen leggen. Naast haar stonden bloemen en brandde de paaskaars die onze pastoor aan ons gaf. Met mijn vader en oudste broer hebben we met hem de afscheidsdienst voorbereid. De muziek voor de dienst zochten we met elkaar uit. En samen schreven we de teksten voor op haar rouwkaart. Doordat ze thuis was, konden we makkelijk ook andere wensen van mijn moeder uitvoeren. Zo konden familie en vrienden thuis langskomen en rustig afscheid nemen. Mooie verhalen en dierbare herinneringen werden op deze momenten gedeeld.’ Peter: ’Maar ook haar wens om samen met ons gezin in een begrafenisbus naar haar afscheid gereden te worden, konden we regelen. Bij een van de uitvaarten van mensen uit ons appartementencomplex zag ze een begrafenisbus. Dat vond ze mooi; dat de hele familie samen met haar naar het afscheid kon. Zo is het ook gebeurd. Dat was bijzonder.’
Rust
Rust. Dat is wat Peter en Nicole ervoeren doordat ze van tevoren zo open met Mieke konden spreken over het afscheid. Nicole: ‘We hebben die week stukje bij beetje haar wensen kunnen uitvoeren. Normaal gesproken is zo’n week heel hectisch. Dat was voor ons niet zo. We hebben heel rustig naar het afscheid kunnen toeleven. Het heeft mij persoonlijk ook geholpen om het traject van ziekte, overlijden en afscheid beter te verwerken. Eigenlijk begon de verwerking al tijdens het regelen van de uitvaart.’ Peter: ‘Zo is het. We hebben gedaan wat we konden en ik kijk dankbaar terug op het afscheid. Naar aanleiding van haar overlijden heb ik een levenstestament laten opstellen. Bij mijn vrouw zag ik hoe goed alles was geregeld, maar ik blijf nu alleen achter. Als ik zelf niet meer helder kan denken, moeten er anderen zijn die voor en namens mij de beslissingen kunnen maken. Mijn kinderen hoeven er zelf niet meer over na te denken. Er is rust voor iedereen en ik krijg een waardig afscheid.’
‘Het heeft mij persoonlijk geholpen om het traject van ziekte, overlijden en afscheid beter te verwerken.’
– Nicole Bolweg
Ga in gesprek
Peter en Nicole hopen dat ook anderen met elkaar in gesprek gaan. ‘Veel mensen praten liever niet over de dood, maar het hoeft niet eng te zijn. De dood is ook een doorgang naar het eeuwige leven met God. Uitzicht en troost over het verdriet heen. Verlossing van het aardse lijden. Daar mag ook over gesproken worden. De gesprekken hoef je ook niet zwaarder te maken dan nodig. Durf erover na te denken en bespreek het met elkaar. Als je ermee begint, wordt de drempel lager. Zorg ervoor dat je niet overspoeld wordt door alles wat er geregeld moet worden als de tijd daar is. Je kunt dan makkelijker aan de slag met de rouwverwerking. Onze openheid en het uitvoeren van de wensen van mijn moeder heeft die periode voor mij dragelijker gemaakt.’ Peter: ‘Je kunt het niet altijd blijven wegstoppen. Zo zeker als je geboren bent, zo zeker zul je ook weer gaan. Loslaten hoort bij het leven. Een kennis van ons sprak er nooit over. Toen hij overleed, werden wij gebeld door zijn vrouw met allerlei vragen. Ze hadden zelf niks besproken. Het is zo goed als je het wel doet. Het heeft mij en mijn gezin veel rust gegeven.’
Praktische tips van Elske Stevelmans
‘Ik wist niet dat het zo veel werk was.’ Die reactie hoort begrafenisondernemer Elske Stevelmans vaak. Daarom moedigt ze aan om al vroeg met elkaar in gesprek te gaan over je eigen levenseinde en wensen daaromheen. Maar waar moet je dan aan denken?
Elske: ‘Voor het voorbereiden van een huwelijk heb je een jaar, voor een uitvaart maar vijf dagen. Nabestaanden rennen in die week vaak rond als een kip zonder kop en weten niet waar ze moeten beginnen. Vooraf alle stappen doorlopen die je eigenlijk past hoort te nemen als iemand is overleden, zorgt voor rust.’
‘In mijn voorgesprekken begin ik altijd bij de basis’, legt Elske uit. ‘We schrijven op welke stappen nabestaanden moeten doorlopen na het overlijden en wie het aanspreekpunt is. Daarna bespreken we de wensen. Welke kist? Wat mag er op de kaart? Waar wil je opgebaard worden? Welke ondernemer? Er is veel mogelijk. Daarom is het goed om erover na te denken, zodat de familie niet alles zelf moet beslissen. Soms zie je ook dat kinderen niets met de kerk hebben en dan is het maar de vraag of er een rouwdienst komt. Schrijf ook dat soort dingen op. Voordeel van alles van tevoren opschrijven, is dat je het bij leven kunt bespreken en keuzes kunt uitleggen.’
Elske heeft nog meer praktische tips. ‘Houd je adressenbestand goed bij. Vaak blijkt er geen lijst te zijn. Ook is het goed om te kijken naar je verzekeringen. Doordat veel dingen duurder zijn geworden, zijn veel verzekeringen van vroeger niet meer volledig dekkend. Daardoor komen mensen voor financiële verrassingen te staan. Ook een levenstestament is – vooral bij een eigen huis – aan te raden.’
Houd het gesprek vooral luchtig, is het advies van Elske. ‘Je hoeft er niet per se voor te gaan zitten. Doe het niet gedwongen, maar spontaan. Zorg voor een vertrouwde omgeving en voor openheid. Ik sluit vaak aan bij persoonlijke interesses of bij wat ik zie. Bijvoorbeeld een mooie bos bloemen op tafel. Dan vraag ik of die persoon ook bloemen wil op de uitvaart. Of als iemand van schilderen houdt, hij niet een eigen kunstwerk op de kaart wil. Kom je niet verder? Vraag een begrafenisondernemer om hulp of download een voorbeeld van een voorgesprek op internet.’
Vindt u het moeilijk om te
praten over afscheid nemen?
Vraag kosteloos de generatiekaartjes aan via prolife.nl/generatiekaartjes. De 52 gesprekskaartjes zijn verdeeld in verschillende thema’s, zoals geloof, familie en afscheid.